Kişilik Ve Kişilik Tipleri Kişilik, psikolojide en önemli temel kavramlardan birisidir. İnsanların sahip oldukları kişilikler tüm dünyayı şekillendirir. İnsanların birbirlerine karşı olan yaklaşımlarını da şirketlerin bireylere özel hizmetleri de kişilik kavramları üzerinden hayata geçirilir. Rahatsızlık duyulan bir kişiye edilen hakaretlerde de sevilen bir kişiye bonkörce edilen iltifatlarda da kişilik hep ön plandadır. Çünkü “kişilik” olarak addedilen kavram bireyin sahip olduğu, kişisel, onu tanımlayan ve diğerlerinden ayıran hem manevi hem de ruhsal niteliklerin tamamıdır. Kişilik Nedir? Kişilik bir insanı diğerlerinden ayıran, farklı ve kendine özgü kılan özelliklerin bütünü olarak yorumlanabilir. Nitekim söz konusu kişilik kavramının tanımlanması olduğunda, herkes tarafından genel geçer kabul edilen tek bir açıklama bulunmaz. Kimilerine göre kişilik, bireylerin alışkanlıklarının toplamıdır, kimilerine göre kişilerin hayatları boyunca davranma, düşünme ve hissetme biçimidir. Kişilik bir insanı diğerlerinden ayıran, farklı ve kendine özgü kılan özelliklerin bütünü olarak yorumlanabilir. Nitekim söz konusu kişilik kavramının tanımlanması olduğunda, herkes tarafından genel geçer kabul edilen tek bir açıklama bulunmaz. Kimilerine göre kişilik, bireylerin alışkanlıklarının toplamıdır, kimilerine göre kişilerin hayatları boyunca davranma, düşünme ve hissetme biçimidir. Kişilik ve Karakter Arasındaki Fark Nedir? Kişilik genel itibariyle bireyi özel kılan davranışları içerir, ama aynı zamanda toplumsal değer yargılarından da etkilenir. Kişiliğin çevre etkisiyle oluşan kısmı karakter olarak adlandırılır. Karakter kişinin toplumda ne kadar saygı göreceğine, ne kadar sevileceğine, ne kadar övüleceğine ya da toplumdan ne kadar dışlanacağına konu olandır. Yalan söylememe, dürüst olma, büyüklere saygı duyma, sözünü tutma gibi değerler doğrudan karakterle ilgilidir. Diğer bir deyişle “karakterli olmak” ahlaklı olmak ile eş tutulur. Bu nedenledir ki karakteri sağlam olmak yani toplumsal değer yargılarına bağlı olmak ile kişilik yani bir kişiyi ayırt eden davranış ya da düşünüş şekli aynı değildir. Karakter, kişiliğin bir parçasıdır fakat tek başına kişilik kadar geniş bir anlam içermez. Kişilik Tipleri ve Özellikleri Nelerdir? Kişilik tipleri ve bu tiplerin özellikleri ile ilgili birçok çalışma ve dolayısıyla farklı sınıflandırmalar bulunur. Çok uzun zamandır tartışılan ve günümüzde de tartışılmaya devam edilen kişilik kavramını standartlaştırmak haliyle kolay bir süreç değildir. Kişilik tipleri hakkında bilgi vermek için hali hazırda kabul gören belli başlı sınıflandırmaları aktaracağız. Myers-Briggs Kişilik Tipleri ve Özellikleri Ünlü psikiyatr Carl G. Jung tarafından gerçekleştirilen kişilik analizlerinden yola çıkılarak Katharina Cook Briggs ve Isabel Mayer tarafından hazırlanan Myers – Briggs Kişilik tipleri dünyada en çok kullanılan ve geçerliliği kabul edilen metodolojilerden biridir. Myers – Briggs Kişilik Tipleri insanların kişiliklerinin enerji kaynakları, bilgi toplama yöntemleri, karar alma süreçleri ve dış dünyaya yönelme yöntemleri olmak üzere dört temel süreçte ele alır. Bu dört süreç Myers Briggs Kişilik tipleri klasifikasyonunun temelidir.
Maddeler arasında belirtilen kişilik özelliklerinden her biri farklı harflerle ifade edilir (İngilizce kelimelerin baş harfleri). Myers – Briggs kişilik tipleri bu 8 temel özelliğin kombinasyonları ile yaratılır. Konunun daha iyi anlamlandırılması açısından öncelikle 8 kişilik özelliği daha sonra ise 16 kişilik tipi hakkında detaylar vereceğiz. Dışa Dönük (E): Bir kişiyi tanımlamak için kullanılabilecek temel özelliklerden biri olan dışa dönüklük Myers Briggs sınıflandırmasında da belirleyici niteliklerden biridir. Sınıflandırmaya göre dışa dönük kişilerin sahip olduğu davranış modelleri şu şekilde sıralanabilir; konuşkanlık, sosyallik, dışa odaklılık, girişkenlik, sosyal enerji yüksekliği, toplumda yandaş bulduğunda harekete geçme, yüzeysel ilişkiler kurma. İçe Dönük (I): İhtiyaçları olan enerjiyi iç dünyalarında arayan içe dönük kişiler sessiz, temkinli ve derin ilişkiler kurma eğiliminde olurlar. Enerjisini bulundukları ortamdakilere değil kendilerine saklayan bu kişiler harekete geçmek için farklı bireylere ihtiyaç duymazlar. Kendine dönük ve koruyucu davranışlar sergilerler. Duyusal (S): Oldukça keskin gözlemciler olan bu kişiler oldukça meraklıdır. Dünyanın tadına varmak isterler ve geçmişlerinde de tamamen sıyrılamazlar. Güncellikten yana olan, geçmişten ders çıkarıp geleceğe yönelen, ikna gücü yüksek olan duyusal kişiler içinde bulundukları zamanı en iyi şekilde değerlendirmek isterler. Sezgisel (N): Olasılıkları düşünebilen, yaratıcı ve kurguya açık olan sezgisel kişiler kararlarını hislerine göre alırlar. Soyut düşünceleri seven, gelecekten ilham alan, yaptıkları ile ilham veren ancak sürekli bir beklenti içinde bulunan sezgisel kişiler içlerine doğana göre hareket etmeyi tercih ederler. Düşünen (T) Objektif değerlendirmelerden hareket eden, prensiplerine ve kurallara bağlı, analiz yeteneği gelişkin, ölçen, tartan, mantıklı davranan düşünen kişiler, tarafsızlıktan yanadır. Kişisel yargılardan yola çıkmazlar, onlar için standartlar ve kalıplar önemlidir. Hissedenler (F) İnsanlarla yakınlık kuran, geçimli, samimi, yardımsever, duyarlı ve kendi yargılarına güvenen bu özellikteki kişiler, hassas yapıları ile bilinirler. Yargısal (J) Dominant bir kişilik özelliğine sahip olan yargısallar; konuları tekrara bağlar, sistematiktir, kurallar koyar, geleceğini dikkatle planlar, iş planlamasına önem verir, sonuç odaklıdır ve temkinlidir. Tedbirle hareket eden yargısal kişiler aynı zamanda mükemmeliyetçi olma eğitimindedir. Algısal (P) Anı yaşayan, açık fikirli, telaşa yer vermeyen, oluruna bırakan ve rahat olarak tanımlayabileceğimiz algısal kişiler, yeni fikirler bulan ve alternatif arayışında olan kişiler olarak betimlenebilir. Kişilik özelliklerini saydıktan sonra bu kişilik özelliklerinin farklı kombinasyonları sonucu ortaya çıkan 16 kişilik tipi ile ilgili de kısaca bilgi aktarmak istiyoruz.
Myers – Briggs kişilik tipleri hakkında detaylı bilgi verdik ancak elbette ki kişilik tipleri ile ilgili yapılan tek klasifikasyon bu değil. Bir diğer kişilik tipi ve kişilik özellikleri sınıflandırması Erich Fromm tarafından gerçekleştirilmiştir. Erich Fromm Kişilik Tipleri ve Özellikleri İnsanların özgür olma ve ait olma dürtülerinden hareketle kurgulanan Erich Fromm kişilik teorisi oldukça negatif izler taşıyor. Kişilik tipleri ona göre 5 ana kategoride toplanıyor. Alıcı Kişilik Tip Hep bana, hep bana diyen birileri varsa çevrenizde alıcı kişilik tipi örneği ile karşı karşıya olduğunuzu düşünebilirsiniz. Sizden tavsiye, deneyim aktarımı ve öneri isterler ancak aldıklarının karşılığını bir türlü veremezler, vermeyi tercih de ettikleri söylenemez. Başkalarına yardım etmek de onların hayatını iyileştirmek de onlara göre değildir. Kendi kararlarını almakta zorlanırlar, sosyal olarak yeterince başarı gösteremezler ve kendi potansiyellerini fark edemezler. Sömürücü Kişilik Tipi Pragmatizmin zirvesinde yer alan sömürücü kişiler kurdukları tüm ilişkilerin belirli amaçlara hizmet etmesini isterler. Onlar için isteklerine ulaşmak adına yalan da söylenebilir tabiri caizse adam da satılabilir. Bu açıdan kendi çıkarlarından daha önemli hiçbir ahlaki değer onları bağlamaz. Çevrelerindeki insanları da bu doğrultuda seçerler ve farkındalığı az olan kişilerle samimi ilişkiler kurmayı tercih ederler. Biriktirici Kişilik Tipi Maddi varlıklara tutkun, eşyalara odaklı, mal ve mülk edinme takıntılı kişilik tipi biriktirici kişilik tipi olarak tanımlanır. Bir şeylere sahip olmak onların kendilerini güvende hissetmelerine yarar, maddiyat en önemli kişisel tatmin araçlarıdır. Ne zaman yeni bir ürün çıksa ilk gidip onlar almak ister, her şeyin en pahalısında hep onların gözleri vardır. Ne kadar paraları olsa da sonuç değişmez, her zaman ortada bir eksik olur. Erich Fromm bu tipleri özgüvensiz olarak niteler. Pazarlamacı Kişilik Tipi Çevresindeki insanları finansal beklentilerine göre seçen pazarlamacı kişilik tipi mensupları ahlaki olarak tasvip edilmeseler de genellikle gülen taraf olmayı başarırlar. Çıkarcıdırlar ve hedeflerine erişmek için her yolun mubah olduğunu düşünürler. Ticari düşündükleri ve kurdukları ilişkiler sayesinde prestij ve güç kazanmada tam birer uzmandırlar. Verimli Kişilik Tipi Erich Fromm kişilik tipleri, şimdiye dek saydıklarımız, hep negatif temeller ve özellikler üzerine inşa edilmiştir. İnsanların çıkarcı, pragmatist ve bencil doğalarına seslenen Fromm verimli kişilik tipi sınıflandırmasında pozitif bir yaklaşım belirler. Fromm’a göre verimli kişilik tipine sahip olanların temel amacı insan olmaya çalışmaktır. Olumsuz duygularla başa çıkan ve insanlarla ilişkilerinde karşılıklı fayda oluşmasına özen gösteren verimli kişilik tipleri dünyayı kurtaracak olanlardır. Enneagram Kişilik Tipleri İnsanların dünyayı nasıl algıladıkları, nasıl değerlendirdikleri ve nasıl tepki verdiklerine göre Enneagram Kişilik Tipleri 9 farklı kategoriye ayrılmıştır. Her bir kişilik tipinin güçlü ve zayıf yanları bulunur. Enneagram felsefesine göre insanlar iyi bir özle ve spesifik bir kişilik tipi ile doğarlar ancak çevresel unsurlara maruz kaldıkça özlerinden uzaklaşırlar. Gelin Enneagram kişilik tipleri hakkında kısa kısa bilgi edinelim. Mükemmeliyetçi Kişilik Tipi Detaylı ve kontrol meraklısı mükemmeliyetçi kişilik tipi mensupları kendilerini geliştirir, akılcı ve dürüst olurlar. Yaptıkları her şeyde mükemmel olmak isterler ve başkalarından da aynı özeni göstermesini beklerler. İnsanların mükemmeli yerine getiremedikleri durumlar ise onlar için tam bir hayal kırıklığına dönüşür. En iyisini yapamayan insanların onların çevresinde çok işi olmaz, çünkü başarısızlığa kesin tepkiler verirler. Yardımsever Kişilik Tipi İnsanları seven, değer veren, hassas ve insanların ihtiyaçlarına duyarlı olan yardımsever kişilik tipi mensupları başkalarını düşünmekten kendilerine yeterince zaman ayıramazlar. Diğer insanlarla ortak çalışmalarda grubun ahengine dönüşürler ve başkalarıyla kimi zaman gereksiz derecede fazla ilgilenirler. Yaptıkları tüm fedakarlıkların karşılığında ise takdir görmeyi beklerler ve nezaketi hak ettiklerine inanırlar. Başarı Odaklı Kişilik Tipi Hedef koyar ve hedeflerine ulaşmak için var gücüyle çalışırlar. Enerjik olurlar ve söz konusu hedeflerine ulaşmaksa enerjileri ile kendilerine hayran bırakırlar. Başkalarına ilham kaynağı olabilirler ancak işkolik olma ihtimalleri oldukça yüksektir. Gerektiğini duygularını kenara bırakırlar ve kariyerlerini özel hayatlarının önünde tutabilirler. Başarılı olmayı sevilmenin ön koşulu olarak değerlendirilirler. İşlerini yaparken rahatsız edilmedikleri ve gereksiz eleştirilmedikleri takdirde gazaplarından korunabilir. Bireysel Kişilik Tipi Duyarlı bir birey varsa çevrenizde büyük ihtimalle bireysel kişilik tipi temsilcisidir. Duygularını sanatsal olarak ifade edebilirler, duygusal dalgalanmaları sıklıkla yaşarlar, kendi dünyalarına odaklanırlar. Özel ve farklı olduklarını hissetmek onları fazlasıyla memnun eder. Sevdikleri kişiler tarafından değer verildiklerini hissetmek onlar için önemlidir. Araştırmacı Kişilik Tipi Oldukça entelektüel olurlar ve gerektiğinde kendilerini dış dünyadan soyutlarlar. Mantıklıdırlar ve düşüncelere önem verirler. Araştırmacı kişilik tipi mensupları araştırmaktan ve denemekten hoşlanırlar, sorumluluklarına ise sonuna kadar bağlıdırlar. Yalnız kalmak onlar için sorun değildir, insanlarla tüm mesafeleri kaldırmak istemezler; özel hayatlarına sokacakları kişileri titizlikle test ederler. Sorgulayıcı Kişilik Tipi Çevrelerinde bulunan sevdiklerinin güvenliğini sağlamak başlıca amaçlarıdır, oldukça şüpheci ve tetikte oldukları söylenebilir. Sempatiklik onların kanında vardır, aynı zamanda güvenilir, çalışkan ve biraz da kötümser olurlar. Risk almak onların mizaçlarına uygun değildir, işbirliklerini severler. Sorgulayıcı kişilik tipine sahip olanlar zor güvenirler, fakat güvendikten sonra kendilerini o kişiye adarlar. Maceracı Kişilik Tipi Karizmatik, sempatik ve oldukça iyimser olan maceracılar, bulundukları ortama enerji yayarlar. İlgi görmeyi severler, monotonluğa tahammül edemezler. İstedikleri şeylerle meşgul olduklarında oldukça çalışkan birine dönüşseler de sıkıcı bir iş yapmak zorunda olduklarında tembelleşebilirler. İnsanlarla iyi iletişim kurarlar ve çevrelerinde negatif kişilerin bulunmasını istemezler. Meydan Okuyan Kişilik Tipi Kendilerine güvenirler, kontrolü severler ve gerektiğinde başkalarıyla çatışmaktan çekinmezler. Ne istediklerini bilen meydan okuyucular doğuştan liderlik özellikleri ile donatılmışlardır. Stres altındayken hadlerini aşma eğilimi gösterirler ve verdikleri tepkilerle zaman zaman insan kaybedebilirler. Başkalarının vermeye cesaret dahi edemediği kararlar onların takip ettikleri yol olur. Barışçı Kişilik tipi İnsanlarla iyi ilişkiler kuran, başkalarına saygı duyan ve saygı duyulmayı bekleyen barışçı kişilik tipi mensupları oldukça uyumlu kişilerdir. Huzur onlar için hayat amacıdır, dolayısıyla pozitif yaklaşımları benimserler. Çevrelerindeki kişilerin hatalarını yüzlerine vurup onları yermek yerine gelişim alanları doğrultusunda onları desteklemek isterler. Fakat grup içerisinde görüşlerini söylemek istemezler ve tepkisiz kalmayı tercih ederler. Yoğun tartışmaların yaşandığı ortamlarda seslerini çıkarmazlar. Yrd.Doç.Dr.Ömer DOĞRU
|
582 kez okundu
YorumlarHenüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yapmak için tıklayın |